SINGTANGMITE’N HOLI BUAIPIH KEI NI

6

Pulaakna:
Holi i chih chiang in Hindu Sahkhua zuite Kut poimoh ahi a, amau adia nopsakna ni(hunbi) leh ni poimoh mahmah ahi. Holi pen Hindu sahkhua in a lop hitaangpi mahleh, Sahkhua zuih dukdak neiloute’n leng a loppih nak sek uhi. Hiai kut ahihleh, puantung a lim rong (color) a gelhthoh (painting) leh Hindu temple upa pipi lamna leh cheina a suangtung a milim kikheuhte (sculpting and engraving) khawng a akitaklat dan in, kum 2000 val tham a kipat ana lop uh hita chi in gen uhi.

Hiai kut melput leh kilatkhiakna ahih leh, rong ahi a; lawm-le-vual leh it-le-ngaihte toh hun nuam zang in, rong-vui leh rong-tui kinuhtuah a kimawlna leh kisuklimna hun, nek-le-dawn leh laa-le-tumging (music) ngaih pipi a khah in, akente’n khamtheih leh zu toh noptaalna a kithuahkhawmna in zang uhi.
Holi ahihleh, February-March kikal a Khapi (Full Moon) hong suah ni in lop pat hisek hi. Hiai kut in a chiamteh ahihleh, hoihna in gitlouhna tung a vual azohna ahi. Hiai kut lopna ah nektheih tuamtuam piibawl mahmah uhi.
Holi ahihleh khokhaal kut in pom ua, Phalbi mangpha khakna in leng zang uhi. Huaiphet lou in, Khokhaal haithak dawnna bang in leng loubawlte’n zang uhi.

Holi Hong Kipatdan:
I theih dia poimoh masa ahih leh, thu kihilhsawn leh tangthudan a gen, akhang-akhang a kam a kipiaksawn thu ahihziak in, suangtuahna a gelkhawm khanglui tangthu (mythology) hi’n Hindu tampite’n leng pom uhi.
A gendan un, tanglai pek in Hiranyakashipu kichi kumpi khat ana om hi. Kumpi gilou mahmah ahihziak in, dawi toh ana tehkhin hial uhi. Hiai kumpipa’ sanggampa Vishnu (pathian khat) in athahsak ziak in, Vishnu tung ah phuba lak tum tinten hi. Pathian khat tung a phuba la ut ahihziak in, thilhihtheihna (power) ngahna diing in kumsawtpi tak Brahma (Hindute’ pathian lianpen) kiang ah thum hi. Atawp in, a thuumna dawn in hong om a, thilhihtheihna chituamtakmai piak in om hi, huai chu, Hiranyakashipu mawk sih theih nawnlou diing chih ahi. Dinmun nga (5) khatveithu a sukbuchin ahihmasiah that hiam suksiat hiam a omlou diing chih ahi. Huai dinmun 5te ahihleh: Mihing hiam ganhing hiam in that theilou diing, sun hiam zan hiam hilou diing, innsung hiam innpua hiam hilou diing, hiamhei khut a let hiam alengthei hiam hilou diing, tuitung hiam leitung hiam huihkhua hiam ah hilou diing chih ahi. Ahuchih chiang in, amah leng thupi hong kisa gawp in pathian kisakna hon nei in, a mite kiang ah, pathian biak a abiak diing un thu pia hi.
Kumpi Hiranyakashipu in tapa, Prahlad kichi nei hi. Prahlad pen naupangchik lai mahleh, a pa melmapa Vishnu (pathian) adi’n kipumpiak leuleu hi. Hiranyakashipu in Vishnu ahuat mahmah lai in, a tapa ngoihngoih in amah be utlou a, Vishnu be daih ahihziak in thangpai mahmah hi. Kumpipa hehlua ahihman in, a tapa thah hon sawm ta hi. Huchi’n, kumpipa’n, a sanggamnu Holika (Holika chituamna ahihleh mei in kang theilou hi) fuihsia in, a tapa Prahlad meikuang lianpi lai ah piisak hi. Himahleh, lamdangtak mai in Prahlad (Vishnu min sam kawmkawm a om pen) bangmah chilou in, bittak in om a, mei in a kattheihlouh Holika pen kangtumta daih mai hi.
Huai khit in Vishnu in Prahlad’ pa Hiranyakashipu that hi. Hiranyakashipu sihtheih dingdan om sese ahihman in, Vishnu in Alulam sahang-apumlam mihing suahtheihna aneih pen zang hi. Khomui kuan in, aphei tung ah, phaitamlam innka tung(varandah) ah, a khut zung zang in Hiranyakashipu’ gilpi balkeksak in that hi.
Hiranyakashipu sihna hizawlou in, Holika kattumna toh Holi lopna kisaikha zaw a nahi dan hi. Holika kattumna in, gilou tung ah hoihna in a vualzohna langsak hi’n pom ua, hiai chiamtehna di’n, Holi nipi ma in, Holika Dahan (a hoihlou haltumna) chih minvuah in pawl leh singkhuah kisekhawm, holika lim dan a bawl in haltumna nei sek uhi.

Holi leh Rong (colour) kisaikhakdan:
A gendan un, Vishnu pen Khrishna in hong piang khethak hi. Krishna ahihleh, a vun rong adum hi. A thu omdan ahihleh, Khrishna in a vun rong adum ahihziak in, nungak khat, Radha kichi ngai mahleh kisitna nei in, va pawl ngamlou hi. Anu thuhilhna mang in, Khrishna in Radha rong va nuh a, huchi’n hong ki nel in hong ki ngai mahmah uhi. Huai akipat tunitan in, Holi ni a rong kinuhtuah pen iitna lahnadan in tawndan in nei uh a, Khrishna leh Radha ki iitna pahtawina hi’n leng pom uhi.

Holi zatdan:
Holi ahihleh ni thum zang tangpi uhi. Ani masa ni pen khapi suak ni (Full Moon) hi a, innsung a pasal upa pen in a innkuanpihte rong in theh vek hi.
Ani nih ni in ‘Holika Dahan’ zang uhi. Huai ahihleh, singkhuah leh pawl zang in Holika lim dingdaan bawl in a halna nei  uhi. Gilou tunga hoihna in a vualzohna lopna ahihkawm in, huai meitual kual a pai in lasakna leh lamna hun zang ua, huai meitual kual mah ah pai in biakna (pooja) leh lamzanna dia thuumna khawng nei uhi.
Ani thum ni in ahihleh, innkuante, lawm-le-vual, innsak-innkhang in rong-vui leh rong-tui khawng kinuh tuahna leh kithohtuahna a zang in, nek-le dawn kiningchingtak toh kithuahkhawmna hun zang uhi. Rong ahihleh, nidanglai in paak, aieng leh louhing khong apat in ana bawl sek uhi. Tuchiang in bel, bawltawm hitaangpi ta hi. Rong chituamtuam zang mahle uh, a omzenei leh alatsak neitak a azat uh leng om hi: Asan (Red) in chiphatna (fertility) ensak a, adum (Blue) in Khrishna’ vun rong ensak hi. A-eng (Yellow) in ai-eng pahtawi a, Ahing (Green) in hunthak leh kibulpatna thak taaklang hi.

Holi leh Bhaang:
Bhang i chih chia’n khamtheih chikhat, Ganja kung apat a kibawlkhia ahi. Holi ni in hiai bhaang pen bawngnawi, rose paak, singgah (nuts) leh masala khenkhat toh helkhawm in dawn sek uhi. Hindute’ Laibu Lui ah leng bhaang ana kigenkha tham a, mi kipaaksaktu leh zalensaktu chih bang in ana kigen hi. Hindu sahkhua zuite  kivaipuakdan in nam sangte himhim khamtheih hih phallouh ahi uhi. Himahleh, Holi Ni in bel amau adi’a khamtheih hihtheih ni di’a a  pathiante un a phalsak uh hi in pom uhi. Aziak ahihleh, pathian te’n van akipat a zu (nectar) kesakkha ua, huai akiakna mun ah Ganja kung pou hi chi uhi. Huaiziakin, Holi ni in bhang ne/dawn sek uhi. Hindu pathian khat, Shiva kichi in leng hiai bhang zat nuam sa hi chi uhi. Hindu siampu Shiva adia kipekhete’n leng Ganja akipat a kibawlkhia khamtheih nak hih mahmah uhi.

Singtangmi Khristiante bangchi?
Tuni ka facebook newsfeed ah ‘Holi’ toh kisai advertisememt khat leh nih ka mu a, aloutheilou a Hindu lawm khat leh nih ka neihte lah follow lou kahihchiang in, ‘Holi’ toh kisai post ka mu kei hi. Ka muh sunsunte ahih leh singtangmi Khristiante post hong hi daih mai! Na kasa tuntun hi. Mohsa in leng ka dem tuan kei a, hilehleng ahihna uh leh a zuihpa uh leh Khristian kichi omzia thei ngellou uh ahihziak hidi’n ka ngaihtuah hi. Huai ahihkeileh, lungsim zau pu a kingaihtuah ahihziak uh leng hithei hi. Bangteng hileh, Romte 14:5 i lungsim uh i  kitheihchet poimohdan hon hilh hi. I thilhih teng i lungsim a kipan ahihziak in, i thilhih leh omdan pen aziak om tangpi sek a, i lungput kepbit poimoh ahihdan leng Paunakte 4:23 ah imu hi. I hihte bangziak a hih i hi ua chih kisung et in kisuut le’ng kithei chian diing hi. Khristian kichi ihihleh, ni leh hun i zatte, i nek leh dawnte ah kipaak a, bangkim a Pathian pahtawi diingte ihi uhi. Hindu sahkhua in omzeneitak a kut a lopte khawng va kithalawppih a, ki Wish vel in Pathian pahtawikha mahmah lou ahi chih thei ni.

Singtangmite’n Pathian Hing i biak ma ua, i pu-pa thugousiah leh tawndan, Khristian hinkhua toh kituaklou i paihkhiak diing ua kilawm tampi omlai ahihlai in, sahkhawdangte tawndan va kithalawppih kei le’ng chihhuai mahmah hi.

Holi bang ahia? Bangziak a Hindute’n lawm ahi ua? Bang chibang a lop ahi a chih i theih poimoh hi. Ahihna bangtak leh omzia thei hile’ng, hichibang kut lopna khawng ah ei Khristian kichite telvual hilou i hihlam uh kithei chian diing hi hang. Khristian i hihna lah i suan mahmah khat ahihziak in, Pathian Hing bia i hihleh, Pathian Hing beloute omdan, chiindan leh nopbawlna khong a i va tel veu uh puaknat huai kasa mahmah hi. I kisiamtanna in, “A pathian uh va bia lah kihi lou a”, “Khemkhem” khawng chi in i kigen lem hiaukha maithei hi. Himahleh, Kolossate 2:8 ah, ‘Pilvang un, huchilou in zaw kuapeuh in Khrist thu bang hilou in, mihing thugousiah leh khovel thubulte bang zaw in a thupil uh leh khemna peuh in gallaak in a hon lakha diing uhi.’ chih i mu hi. I Laisiangthou mun tampi ah khovel mite tawndan zui lou a, Pathian deihdan zon diing chih tam petmah leh leng, khovel thilte i lunggulhna uh hih buchin i tel zaw mun mahmah uhi. Poi lua (Romte 12:2 ; Paunaakte 1:15).
A haat zou bukim, Pathian’ thu zui bukim zou ngei diing hikei mahle’ng, tupna toh niteng a, omzeneitak a Jesu Khrist’ nungzui diingte ihi uhi. Piangthaksa hi a, Jesu Khrist i Lal leh Hondampa a pom i hihleh, bang dia Pathian lem bete tawndan leh noptaalna khong hichi pahtaat lai tel ihi di uh? I Pathian kizuak sansan tel di ihi uhia? I mangbatni a lah “Pathian, Pathian” chi a, a panpihna deih a delh tuntun hang a. Pastorte leh Pathian mizatte bang sam zen a kithumsak hang a, huaikhitchi’a, phurdan dungzui a, a hun in hon puakkhiak chiang a, ut leh dah a omzel chih chu, Khristian le hikhalou maithei i hi uh. Pathian Hing aminpu a bia a, ama chihlouh dandan a kilehlak tak a om zel hang a, si lah hilou hing minpu a hinkhua i zat sek uh lamdang hiallou suak hiveh aw. Pathian tungah kisuanlahna le neizou nawnlou ihi uhia? Pathian leng lauh diing a le ki-en nawnlou hiale? Ahihkeileh, Pathian thangpaihna sukha ahihlam leng theizou lou zen diing a ngong gawp i hita uhia?
Sam 81:12
Huchi’n a lungtang uh genhakdan bang zel a om ding in ka khahzamta ahi, amau hoihsak bang a a om na diing un.
Hiai i Laisiangthou in Toupa’n hon gengen a, ngaikhe utlou bilbel i hihdan uh gen hi. Pathian’ sang a theizaw leh pilzaw kisa a, Pathian thunuai a ompeihloute chu, Ama’n le khahzammai sek chihna himai lou diing hia?
2 Timothi 2:12  ah kigen chiangmahmah hi; “….Amah i ki theihmohbawl leh Ama’n leng hon kitheihmohbawl ding hi”;
Huchi himahleh, I Pathian pen mihingte bang a thulimlou hilou a, ginom Pathian ahihziakin, kisiik a Amah kiang i zot leh, honna pom a hon khek ding in mansa gige hi.
2 Timothi 2:13
Eite muanhuailou in om mahleng Amah zaw muanhuai in a om gige hi- Amah leh amah a kitheihmohbawl thei ngal kei a.

Johan 12:40 ah hichi’n kigelh hi:
‘Ama’n a mit uh a hihtaw a, a lungtang uh a hihkhauh a; huchi lou in zaw a mit un a mu kha ding ua, a lungtang un a thei kha ding uh, huan, hong kihei nawn kha ding ua, ke’n amau ka hihdam kha ding hi, chih, a gen nawn ziak in.’
Hiai mun kava simkhak chiang in, lungsim nuam hetlou in ka omsek hi. Huchi khawng a omkhak diing ka lauh mahmah sek ziak in kei leh kei kana kivel zel a, kisiikna diing kana nei veu zomah sek hi. Mihing lam a i ngaihtuah mai inleng, deihlouh/pampaih a om pen naa lua ahihman in, Pathian in hon deihlouh khak diing ka ngaihtuah chiang in ka diip bang a hawm hial sek a, lauh in kalau hi. Ahuchih ziak mahtak in ka kibawl bawl hi (Sianthouna nna kei ah Toupa Kha in semkhe zel chihna ahihman in, kipahhuai kasa mahmah hi). Gingtute zaw a kibawlbawl diing mahleng i hi ua, i kibawl touh zelna un Jesu Khrist nungzui i hihlam uh leh sianthouna nnasep ei a paizom zel ahinave chih hon chiansak zel hi.  Amah i Hondampa suun deuhdeuh diing a niteng a i khros kipuak a, ei kilimsaklou a, Ama’ khekhap zui diing a deihteelna bawlkhin, piangthaksate ihi uh chih mangngilh kei ni. Sahkhaw dangte leh khovel thugousiahte leh tawndante ah kibuaisaksak nawn kei ni. Pathian hing bia kichi i hih sam leh, chih taktak a i biak takzet diing uh hilou di hia? A huchih keileh, Pathian bia kisa tawk le’ngle, be kha mahmah lou kihikha thei hi. Pathian ei utdan leh remchandan a biak diing hilou a, Amah pomtaak a i biak diing hizaw ahi. Hun i neihzah geen thei ki-omlou ahihziak in, zekaithei thil ahihna nep ngaih kei ni. Khovel nopsaknate ah kibuaisak lou in, i Pathian tuak diing a kisakkhawlna ah buaizaw ta ni (Amos 4:12).

Thukhitna:
Khovel paidan khat ahihleh, Kut khatpeuh hiam, Ni poimoh hiam, lohchinna hiam lop ahih himhim chiangin, a nop thei pen a lop ahihtheihna di’n khamtheih/guihtheih khat bek zat in omsek hi. Hiadan pen khovel paidan leh Pathian hing beloute tawndan leh ngeinaseh khat ahihlam i theih uh poimoh hi. Holi lopna ah leng Bhaang azat lam uh i gen khinta hi. Khophawklou zen in nuamsa ua, ataktak gam akipat in suangtuahna a bawltawm dinmun lam ah taimang zual in ahun uh zangbei uhi. Hindute’n (atamzaw in) hiai ni in khawphawklou zen in bhaang kham mahle uh, ani zoh in hih sunzom nawn hetlou zel uhi. Nnasep, nekzonna leh niteng hinkhua ah buai in, hinkhua angeina bang in zang nawn thei zel uhi.
Ei singtangmi Khristiante omdan toh tehkakta le’ng; “Hunchiang theiloute i hi ua, khamtheih leh zu chihte khawng a zat leng i siamkei diak uhi” i kichi sek uhi. Lamdang mahmah hi. Aziak bel, khamtheih leh guihtheih chihte khawng zat leng i zat diing uh hilou hi. I Pathian uh Siangthou Pathian ahihziak in, en leng kithoihna hing a i pumpi laan a i siangthou hon lamen hi (1 Peter 1:16; Romte 12:1).

Pathianni chiang a Biakiin kai diamdiam, apoimoh chiang hiam, nitak chiang hiam a mahni innsung mah ah, khitaang theihpih louh a zu dawn hiau-hiau zel tamkhop om uhi. Hiai toh kisai in, I Laisiangthou mun khenkhat kon taaklang thak ut hi:
1 Peter 1:13 “Huaziak in, nnasem ding a lungsim a mansa in om unla, pilvang un. Jesu Khrist hong kilak chiang a na kiang ua piak a om ding, hehpihna ah na lametna uh abukim in nga un.”

1 Peter 4:7 “Himahleh, thil tengteng tawpna tuh a naita, huaiziak in na thum theihna ding un lungsim diktak pu in pilvang un.”

1 Peter 5:8 “Pilvang unla, limsak un; na melma uh Diabol, humpinelkai humham bang in a nek theih ding zong in a vial vakvak hi.”

1 Thessalonikate 5:6 “Huaiziak in, midangte bang in i ihmu kei ding uh, hak ni in, limsak zaw ni.”

Ephesate 5:18 “Huan, uain kham in om kei un, huai ah tuh kideklouhna a om ngal a; Kha a dim in om zaw un”

Paunaakte 20:1 “Uain muhsit hat ahi a, zu khauh kilai hat ahi; huan kuapeuh huai a paikhial a pil kei hi.”

Laisiangthou mundang hon koihkhiak beh kei mahleng, hiaiteng kia inleng a gen kim hi. Zu leh khamtheih kham kawm a pilvangtak a, Melmapa Setan dou diing chih zaw thil hithei hi hetlou hi. A himhim a, khamtheih leh zu a dim a, Khasiangthou in bangchi hon luah dim di eita?
Khamtheih leh guihtheih lunglut Singtangmi Khristiante ihi uhi. Puaknathuai mahmah kasa hi. I hihna diktak uh kipom le’ng, Pathian in Jesu Khrist a i hihna uh hon piak pen kipomthei pan diing ahi.

Toupa Pathian i tung uah zahngai sunzom henla, Khristian chih minput kia hinawnlou in, kisunget ngam in, kisiikna toh Pathian kiang ah kituluut thak ni hang. Atakgam ah, A Thu tampi i theihsate hinpih a, kikhek a, kibawl ngamta diing in, Pathian in utna leh hatna, Jesu Khrist’ min in hon pe chiat hen. Amen.

 

-Chingngaihlian Tunglut

March 10, 2020/ Article No.13

(Laigelh toh kisai kupbeh nuam a om leh, +91 9892316430 ah thuzaak theih diing hi.)

 

Chingngaihlian Tunglut
WRITTEN BY

Chingngaihlian Tunglut

She is one of the two co-founders and the in-house counsellor. Her freelancing works include lots of voluntary and 'Pro Bono' counselling in church and community. She is also extensively involved as a counsellor at Bombay YMCA Counselling Centre, CBD Belapur, Navi Mumbai. She has been trained and certified in several Mental Health and associated courses. She is also a certified trainer. She is passionate about young people and the issues they face. She has facilitated workshops on Mental Health and other relevant issues and is involved as facilitator in counselling courses and Sunday School teachers training from time to time.

(Please contact her for seminars and workshops about adolescent and youth issues and mental health etc. As a trainer, she is also passionate about training and equipping people to better serve the body of the Lord Jesus Christ in children, youth and women ministry)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

6 thoughts on “SINGTANGMITE’N HOLI BUAIPIH KEI NI

  1. · March 10, 2020 at 4:07 pm

    Na thu gelh dik in hoih mahmah e Lian

  2. · March 13, 2020 at 1:46 pm

    Hoihlua 👍

  3. Na laigelhte dik in hoih theilua, Tamsen gelh thei din Toupa’n na poimoh bang² hon pia in hon vualzawl hen.

Book Appointment