HALLOWEEN LEH EI SINGTANGMITE

0

Internet hattak leh smartphone ziak in i khovel uh neusot mahmahta hi. Khovel kilkhat a thil tung pen khovel pumpi in, atun nung second bangzah hiam zoh in theisuak pah theita hi. I tulel dinmun hichi ahihtak ziak in, ei, Pathian hing bia, singtangmite leng khovel pumkhat ahihna chituam tuam in hon nawk kha tou-tou hi. Huaite lak ah khat Halloween ahi a, Halloween bang ahi hiam chih suut zek le’ng uthuai kasa hi. Ahihna bangtak in theile’ng, i ginna toh kituaklou ahihdan hong chiang mai di’n i koih hi.

Kum 2000 vel paita a pat in, Ireland leh Scotland lak a ‘Celtic’ mite’n Festivak/Kut ana lop sek khat uh ahi hi. Huai kut pen ‘Samhain’ chih ana minvuah ua, kumtawplam a Buh laak hun lak in lawm sek uhi. Hiai Celtic miluite’n agintatdan un, Kut Ni zaan chiang in mihingte leh misi-sate kikal a kidanna/kikhenna siang sit-set om pen hong mual a, huchi in, “misisate kha mihingte lak a hong kihel zel uh” chi uhi. Huai misisate leh dawi tuamtuamte muhtheih dia hong kilangkhe sek ahihman un, a siampute un huai hun chiang in kumthak a diing a muhlawkna leh genlawkna chiantak thei-thei zaw hi un kikoih uhi. Hiai kut chiang in Celtic mite’n maiphaw leh kicheina lauhhuai pipi khawng zang in, huaiban ah, mei chih kou lutlut in ‘kha-gilou’ te ana hawl sek uhi.

Hun hong pai zel a, Roman-te’n ‘Celtic’ mite a opkhum tak un, Celtic mite Christianity ah a hong kipeluutta uhi. ‘Samhain’ pen in a thupina hon mansuah hiai-hiai a, a Dawi ai-saan lam toh kisai te buaipih nawn kei mah leh uh, Buhlaak hun a lop pen uh tawpsan tuanlou uhi. Huai hun chiang in Ankambul chi-khat (turnip) khong milemdan a chei in etsak neitak in khintung leh kongbul khawng ah dawi hawlna diingdan in ana koihsek uhi.

Tulai in America leh tumlam gam tampite ah Jack-o-lanterns (Maipum/pumpkin khuak in asung hawm a meidet) innkong khawng ah koih sek uhi.
A tomlam a gen in, 835 AD lak vel in, Pope Gregory IV in ‘Martyr te Ni’ a zat a omsek,  May 13 pen, November 1 in suan a, huai pen tulel in ‘All Saints’ Day’ in zat in om hi. All Saints’ Day ni ma, October 31 pen ‘Holy Evening’ or ‘All Hallow’s Eve’ in ana zang sek uhi. Hiai pen hong kikai tom in, Celtic mite buhlaak kut toh hong kihek tou zel in tulel a akitheihdan ‘Halloween’ hong suak hi’n gen uhi.

Tuchiang in bel Halloween pen Festival/ Holiday bang in zang tangpi uhi. Huai Ni in, tanau-laina, lawm leh vual toh hun-nuam zatkhawm na in zang tangpi ua. A Nitak chiang in naupangte leh khangdawng deuhte’n (piching tampi inleng hih tham uhi) ki- siamsia in Sikha leh Dawi mai awmtak Maiphawte bulh in, “rick or Treat?” chi in mi innteng ban fan uhi. A inn neite’n Treat chi dan in chi-khum leh nektheih tuamtuam khawng ana pe sek uhi. “Trick” ana chi uleh, banghiam gamtat khel (mischief) in thuk uh chihna himahleh leh poi tham (serious) diing in gamtang tuanlou uhi.

Tumlam gam Khristian khenkhat leh Catholic khenkhat te’n, Halloween pen “Pagan festival a hong kipan ahi” chi in lawm/zang ut hetlou ua, a khaam pawl bang leng om uhi. Ahialah, a khen-khat in, “Christmas Eve i zat sek dan ua, Carol khong i pai sek dan ua, All Saints Day Eve kizang himai aka” khawng chi in kumteng a kinial thei pawl bang om gige uhi.

Eilak ah leng huchia ki-nial theih hun hong om kha diam ah. Himahleh, lametna ka neih chu, hiai laigelh simkha peuhmah in Halloween omzia hon thei siam diing ua, singtangmi Khristiante buaipih diing a kilawmlou ahihlam hon theina di uh ahi chih ahi.

Nikum masa vel a kipat in ‘Halloween’ chi tei in ei singtangmi naupangte leh khangdawngte lak ah leng hong thang dek hileh kilawm in kana thei hi. Kum masa sang in nikum in hong thangzaw deuh zel in kana chiamteh hi. Ei singtangmi Social Media zangte’ Status leh Story ah ‘Happy Halloween’, ‘Stay Evil’ chih khawng leh Sikha leh Dawi lem diingdan khawng, kii-lem (toy horn) vaakthei khawng bulh kawm a ki-pose a eng-om ka na mu tam sim hi. Poi kasa petmah hi. Engtatna diing a suanlam in i naupang leh khangdawngte’n Halloween ana kipahpih mahmah uh ahi chih achian mahmah hi.  Naupanglamte kiphatmoh deihkhophuai i sak naklai in, Nu-leh-Pa khenkhat, naupangte lunglut zawng chi a ana phur pih diing bang ana om mawk zomah unchin poi kasakna a lian petmah hi. “Asiatna om lah hilou a’, mi a dia poi khoih lah hilou a” chi a i gamtat leh omdan tampite kibawl lou a ikisiamtan suk pahpah pen un tulel a khotaang leh saptuam dinmun kiakniamna hon tuntu khat ahihlam thei ni. Gingtu kichi i hihleh, khovel paidan leh gingloutute kut lopna leh amau sahkhua toh kisai a poimoh thil ahihte uh ana zui zel a, khovel in a pahtat kut tuamtuamte a ana kihel tei zel a, khovel in athupibawlte ana thupibawl zel i hihleh gingloumite toh bang a i kibatlouhna uh om? Ei leh ei kikhem i hilel kei dia hia?

I naupang leh khangdawngte’n Halloween buaipih pan mahle uleng a pichinglamte’n buaipihtham ana sakpihkei thei le’ng hoih  law diing na chi uhia? Halloween chihkhawng Khristiante buaipihlouh diing ahihlam theilou piiching i hi uhia leh?
A piichingte, a etton diingte uh leh a dot diingte un a phattuamlou diing i buaipih uh tam lua inchin, ettontaak leh dot theih a i omlouh ziak ua, i naupangte leh khangthakte’n a buaipih louhlouh diing uh buaipih uh hizaw hi. Amaute’n bang hiam khat, thil hoihlou himhim hih diing a akisak chiang un, a lungsim uh leh a suangtuahna ua ana khaam diing piiching (Adult Authority) ettontaak, a om leh omlouh in thupuukna a laakna uah gen nei mahmah hi. Huchibang diing ana omkei leh, a poi tampi leh saupi sukha diing thilte leh omdan ah va kibualkha sek uhi.

Ei singtangmite’n i buaipih diing uh i thei-thei sek khopmai ua, a kum leh hunbi leh khovel in hon puaksuah dungzui in alang-alang leh phatuamlou diing buaipih i nei sek uhi.

Kum 10 lak vel paisa in, Hindi Serial haichilh kha ngei ua, huai in i ngaihtuahna uh leh i gamtat uh hon heisak mahmah hi. Huaikhit in, Korean series leh movies i haichilh nawn zel ua, huaite’n i ngaihtuahna uh leh i gamtatte uh a sukha ek nawn hi. Gamteng i buaipih ua, gamteng a le ahoih lou tengmah buaipih tham kisa in, i gammang gawp ta un ka thei hi. Sum leh pai deihtaakna leh duh-amna, zu leh khamtheih, numei-pasallam a thaangtatna leh kitenna humbit louhna, guktat-laktat, organisation tuamtuam thuneih ki-demna, Khristian min i put uh balse zen a politics buaipih leh khotang buaina tuamtuam gen kei phot le’ng.

Buaipih a phatuam lou diing pipi buaipih kei le’ng chihhuai ka sa mahmah hi. A piichingte’n le thumanlou pipi buaipih diing kihau ahih chi’a, naupangte’n thuman lou pipi buaipih diing ana zong tei mai uhi. I Laisiangthou a Tita bu a bung 2 sung khawng a om diingdan kigente toh kilehngat in i gamta uhi. I buaipih diing pen Toupa Jesu Khrist buaipih in , Laisiangthou kisinsakna khawng kisaanzaw le’ng, khangthakte a di’a etton tak kia hilou in damna leh muanna i lak uah om diing hi chih i theihsa uh ahi. Theihna pen kalsuanpihlouh/zatlouh ahihchia’n theihna phatuamlou suak a, ki-awtsakna in zui zel hi.

1 Korinthte 10:23 a Sawltak Paul in ana gen mahbang in, i ut teng hihthei chihziak a Khrist Jesu i zuihna a hon lamtou diing leh a phatuam a i zat louh di pi khawng buaipihpih kei lehang, ei leh ei gim ki-got lou deuh ding kihi ahi. Huai kia hilou in, khangthakte ading in leng ettontaak leh amaute khaam ngam dia i na omtheihna diing un i buaipihte uh, Pathian deihlam hileh chih deihhuai petmah hi.

1 Korinthte 10:24 a i muh bang in, midangte a di’a hoih, phatuam leh khantouhna diingte in buai hizaw le hang maw!

Pathian phawkkawm a i buaipih theihte uh tehkhina khenkhat: Niin paihna diing mun a paih a, i lui leh luitate (rivers and streams) a niin paih nawnlouh chih khawng leh i Lamka Vangkhua kepsiangthou diing chihte khawng abuai in buaipih zou le hang phatuam petmah ding hi. Huchileh, ei a diing kia hilou a, mi a di’a leng phatuam lai diing hi. Pathian thuman ichih hiai khong le hipah hi. Huchi ahihlam Sam 24:1 a i muh mahbang in, Khovel leh asung a om tengteng Pathian’ a ahi a, a kem ding a eite mah mohpuakna piak a om ihi (Genesis 1:28 ; Genesis 2:15) chih i kitheih thak uh poimoh petmah hi.

Pathian in Amah buaipih pen a neithei diing in, leh Amah deihdan lungsim a koihkawm a niteng hinkhua zangthei di’n simtute na poimoh bang chiat un Jesu Khrist’ min in hon panpih hen aw. Amen.

 

– Chingngaihlian Tunglut

October 8, 2019/ Article No. 06

(Laigelh toh kisai kupbeh nuam omleh, laigelhtu +919892316430 ah thuzaak theih diing hi.)

Chingngaihlian Tunglut
WRITTEN BY

Chingngaihlian Tunglut

She is one of the two co-founders and the in-house counsellor. Her freelancing works include lots of voluntary and 'Pro Bono' counselling in church and community. She is also extensively involved as a counsellor at Bombay YMCA Counselling Centre, CBD Belapur, Navi Mumbai. She has been trained and certified in several Mental Health and associated courses. She is also a certified trainer. She is passionate about young people and the issues they face. She has facilitated workshops on Mental Health and other relevant issues and is involved as facilitator in counselling courses and Sunday School teachers training from time to time.

(Please contact her for seminars and workshops about adolescent and youth issues and mental health etc. As a trainer, she is also passionate about training and equipping people to better serve the body of the Lord Jesus Christ in children, youth and women ministry)

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Book Appointment